Page 21 - Life in Life - 2025

Bilimsel bakış açısına göre, kanda yükselen muramil
Uyku; kimine göre günün en güzel zamanı ve karşı
konulmaz bir cazibe iken, kimine göre vakit kaybı
ya da günün en sıkıntılı zamanları olarak kabul
edilebilir. Bilimsel anlamda uyku; organizmanın
çevreyle iletişiminin; değişik şiddette uyaranlar
ile geri döndürülebilir, geçici, kısmi ve periyodik
olarak kaybolması olarak tanımlanır.
Gece tanrıçası Nyx kendi başına iki oğul yaratır.
Bunlardan biri uyku tanrısı Hipnos ve diğeri ölüm
tanrısı Tanatos’dur yani mitolojide uyku, ölümün
kardeşi kabul edilir. Tarih boyunca ünlü filozoflar da
uyku konusuna kafa yormuştur. Hipokrat; “vücudun
iç organlarını sıcak tutmak amacıyla, kanın
vücudun derinliklerine yönelmesi, kanın beyinden
uzaklaşması ile uyku ortaya çıkar” demiştir. Aristo
ise “alınan gıdalar ısıya dönüşerek uykuya yol açar”
şeklinde bir açıklamada bulunmuştur.
peptid, interlökin-1, delta sleep inducing peptid gibi
bazı maddeler uykuya başlatır, büyüme hormonu,
insülin, prolaktin ve melatonin gibi bazı maddeler
uykuyu kolaylaştırır. Ancak; işin aslı, uyku ve
uyanıklığın regülasyonu, homeostatik proçes (proçes
S) ve sirkadiyen ritm (proçes C)’in kontrolündedir.
Homeostatik proçes, kişinin daha önceki
günlerdeki uyku süresi ve kalitesini göz önüne
alarak uykuya geçme zamanını ve uykunun
iç mimarisini değiştirir. Sirkadiyen ritim ise;
beyindeki biyolojik saat tarafından geliştirilen
bir ritimdir ve sosyal zaman ile uyum sağlamaya
çalışır. Sirkadiyen ritim; anterior hipotalamusta
bulunun suprakiyazmatik nukleus tarafında
düzenlenir ama bu ritmin düzenlenmesindeki en
güçlü uyaran güneş ışığıdır.
Gün ışığı doğrudan göze temas ederek retinal
fotoreseptörler aracılığı ile hipotalamusta bulunan
suprakiyazmatik nukleusu etkiler yani sirkadiyen
ritmi kontrol eden kısma sinyal gönderir. Bu
ışık uyarısının önemli bir fonksiyonu melatonin
sentezidir. Melatonin karanlıkta en yüksek
düzeye ulaşır, aktivitesi feedback mekanizması
ile düzenlenir. Melatonin yüksekken uyuruz,
düşükken uyanırız.
21
21